Punjab Board Class 9 Sangeet Vadan Syllabus 2023-24 & Music Theory Notes

Punjab Board Class 9 Sangeet Vadan Syllabus for Class -IX 9th Punjab Board 2023-24

Sangeet Vadan Syllabus In Punjabi

ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੌਵੀਂ ਸਾਲ-2023-24

ਸੰਗੀਤ (ਵਾਦਨ)

ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਲਿਖਤੀ

ਭਾਗ-ਓ

ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

1. ਸੰਗੀਤ, ਆਰੋਹ, ਅਵਰੋਹ, ਪਕੜ, ਜਾਤੀ, ਵਾਦੀ, ਸਮਵਾਦੀ, ਅਨੁਵਾਦੀ, ਵਰਜਿਤ, ਵਿਵਾਦੀ, ਸਵਰ, ਜਨਯਰਾਗ, ਆਸ਼ਰਯ ਰਾਗ, ਲੈਅ;

2. ਸ੍ਰ:- ਸ਼ੁਧ ਸ੍ਵਰ, ਕੋਮਲ ਸ੍ਵਰ, ਤੀਵਰ ਸਰ;

3. ਤਾਲ, ਮਾਤਰਾ ਵਿਭਾਗ, ਸਮ, ਤਾਲੀ, ਖਾਲੀ, ਆਵਰਤਨ;

4. ਵਰਣ ਸਥਾਈ, ਆਰੋਹੀ, ਅਵਰੋਹੀ, ਸੰਚਾਰੀ

5. ਅਲਾਪ-ਆਧੁਨਿਕ ਅਲਾਪ ਗਾਇਨ ਦੀ ਵਿਧੀ;

6. ਨਾਦ:- ਆਹਤ ਨਾਦ ਅਤੇ ਅਨਾਹਤ ਨਾਦ;

7. ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵਾਦਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ;

8. ਜੀਵਨੀ ਅਨਪੂਰਨਾ ਦੇਵੀ;

9. ਰਾਗ, ਰਾਗ ਦੇ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਪਜਾਤੀਆਂ;

10.ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ (ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ) ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਪੰਡਿਤ ਵਿਸਨੂੰ ਨਰਾਇਣ ਭਾਤਖੰਡੇ ਜੀ ਦੀ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰਤੀ ਦੇਣ;

ਭਾਗ-ਅ

1. ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਤੇ ਰਾਗ ਭੇਰਵੀ, ਕਾਫੀ, ਬਿਲਾਵਲ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਆਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ ਪਕੜ ਅਤੇ ਰਜਾਖਾਨੀ ਗਤ ਦੀ ਸ੍ਵਰ ਲਿਪੀ;

2. ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੀਆਂ ਤਾਲਾਂ-ਤਿੰਨ ਤਾਲ, ਝੱਪਤਾਲ, ਕਹਿਰਵਾ ਅਤੇ ਦਾਦਰਾ ਤਾਲ ਦੀ ਜਾਣ- ਪਛਾਣ ਤੇ ਤਾਲ ਲਿਪੀ;

ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੱਤਰ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ (ਯੋਗੀ)

ਨੋਟ :- ਪ੍ਰਯੋਗੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੀ ਇੱਕ ਟੋਲੀ ਵਿੱਚ 9 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ। ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਪੱਤਰ ਮੌਕੇ ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਪ੍ਰਯੋਗੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੱਤਰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਲਿਖਤੀ ਪੇਪਰ ਦੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

1. ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੇ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਚੋਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਖਿਆਲ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਖਿਆਲ ਨੂੰ ਅਲਾਪ, ਤਾਨਾ ਸਮੇਤ ਗਾਇਨ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ 4 ਮਿੰਟ ਹੋਣਗੇ।

 2. ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰੀਖਿਅਕਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਖਿਆਲ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਖਿਆਲ ਨੂੰ ਅਲਾਪ, ਤਾਨਾ ਸਮੇਤ ਗਾਇਨ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ 4 ਮਿੰਟ ਹੋਣਗੇ |

3. ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੀਆਂ ਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਤਾਲ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਤਾਲੀ ਦੇ ਕੇ ਉਚਾਰਨ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ 4 ਮਿੰਟ ਹੋਣਗੇ |

4. ਦਿੱਤੀਆਂ ਸੁਰਸੰਗਤੀਆਂ ਤੋਂ ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਨੀ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ 4 ਮਿੰਟ ਹੋਣਗੇ।

5. ਉਪਰੋਕਤ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਭਜਨ, ਸ਼ਬਦ, ਲੋਕ ਗੀਤ ਦਾ ਗਾਇਨ ਕਰਨਾ| ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ 4 ਮਿੰਟ ਹੋਣਗੇ |

ਕਿਰਿਆਤਮਕ (ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ)

1. ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੇ ਰਾਗ ਭੈਰਵੀ, ਕਾਫੀ, ਬਿਲਾਵਲ ਥਾਟਾਂ ਦੇ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਅੰਲਕਾਰ;

2. ਰਾਗ ਭੈਰਵੀ, ਕਾਫੀ ਅਤੇ ਬਿਲਾਵਲ ਵਿੱਚ ਰਜਾਖਾਨੀ ਗਤ ਆਲਾਪ ਅਤੇ ਦੋ ਤੋੜਿਆਂ ਸਹਿਤ ;

3. ਤਿੰਨ ਤਾਲ, ਝਪਤਾਲ, ਕਹਿਰਵਾ ਅਤੇ ਦਾਦਰਾ ਤਾਲਾਂ ਨੂੰ ਠਾਹ ਦੁਗੁਣ ਲੈਅ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਨਾਲ ਤਾਲੀ ਦੇ ਕੇ ਉਚਾਰਣ ਕਰਨਾ;

4. ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੇ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ;

5. ਕਿਸੀ ਵੀ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਧੁਨ ਦਾ ਵਾਦਨ ਕਰਨਾ।

ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ

1. ਵਾਦਨ (ਪੰਜਾਬੀ) ਟਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਲਈ, ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿਖਿਆ ਬੋਰਡ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ

2. ਵਾਦਨ (ਹਿੰਦੀ) ਟਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਲਈ, ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿਖਿਆ ਬੋਰਡ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ

Sangeet Vadan Syllabus In Hindi

श्रेणी IX वर्ष-2023-24

संगीत (वादन )

पाठ्यचर्या लेखन

भाग-O

निम्नलिखित की परिभाषाएँ

1. संगीत, आरोह, अवरोह, पकड़, जाति, वादी, संवादी, लिप्यंतरण, वर्जित, बेसुरा, स्वर, जनयारगा, आश्रय राग, ताल;

2. स्वर:- शुद्ध स्वर, कोमल स्वर, तीव्र स्वर;

3. लय, आयतन विभाजन, सम, ताली, ख़ाली, आवृत्ति;

4. वर्ण स्थायी, आरोही, अवरोही, क्षणभंगुर

5. आधुनिक अलाप गायन की अलाप-विधि;

6. नाद:- आहत नाद और अनाहत नाद;

7. भारतीय संगीत में वड़ों का महत्व;

8. जीवनी – अनपूर्णा देवी;

9. राग, रागों के नियम एवं उनकी जातियाँ एवं उपजातियाँ;

10. पंडित विष्णु नारायण भातखंडे के संगीत काल में आधुनिक भारतीय संगीत (हिन्दुस्तानी संगीत);

भाग- एक

1. राग भेरवी, काफ़ी, बिलावल, आरोह-अवरोह पकड़ और राजखानी गत स्वर लिपि का परिचय;

2. पाठ्यचर्या लय – तीन ताल, झपताल, कहरवा और दादरा ताल और लय लिपि का परिचय;

प्रश्न पत्र की रूपरेखा (योगी)

नोट:- प्रायोगिक परीक्षा के एक समूह में 9 से अधिक विद्यार्थी नहीं होने चाहिए। प्रश्न पत्र मौके पर ही तैयार किया जाएगा। प्रायोगिक परीक्षा का प्रश्न पत्र तैयार करते समय लिखित पेपर के पाठ्यक्रम को ध्यान में रखते हुए निम्नलिखित निर्देशों का पालन किया जायेगा।

1. पाठ्यक्रम के रागों में से विद्यार्थी की पसंद के किसी एक राग में आलाप, तान के साथ बड़ा ख्याल या छोटा ख्याल गाना। समय – 4 मिनट
2. परीक्षकों द्वारा चुने गए पाठ्यक्रम के रागों में से किसी एक में आलाप, तान के साथ बड़ा ख्याल या छोटा ख्याल गाएं।  समय – 4 मिनट
3. ताली बजाकर पाठ्यक्रम की किसी एक लय के शब्दों का उच्चारण करना। समय – 4 मिनट
4. दिए गए स्वरों से पाठ्यक्रम के रागों का परिचय देना। समय – 4 मिनट
5. उपरोक्त रागों में से किसी एक में भजन, शब्द, लोकगीत गाना |  समय – 4 मिनट

क्रियात्मक

1. राग भैरवी, काफ़ी, बिलावल पाठ्यक्रम के विचार पाँच-पाँच अनलकार;

2. राग भैरवी, काफी और बिलावल में राजखानी गत अलाप और दो तुरही के साथ;

3. तीन ताल, झपताल, कहरवा और दादरा ताल का उच्चारण हाथ से ताली बजाकर दोगुनी लय में करें;

4. पाठ्यचर्या रागों का परिचय;

5. किसी भी राग में राग बजाना।

पाठ्य-पुस्तकें

1. वादन (पंजाबी) टिक श्रेणी के लिए, पंजाब स्कूल शिक्षा बोर्ड द्वारा प्रकाशित

 2. वादन (हिन्दी) टिक श्रेणी के लिए, पंजाब स्कूल शिक्षा बोर्ड द्वारा प्रकाशित