Punjab Board Class 10 Sangeet Gayan Syllabus for Class -X 10th Punjab Board 2023-24
Sangeet Gayan Syllabus In Punjabi
ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਦਸਵੀਂ
ਸਾਲ -2023-24
ਸੰਗੀਤ ਗਾਇਨ
ਪਾਠਕ੍ਰਮ (ਲਿਖਤੀ)
1.ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
1. ਸਪਤਕ, ਚਲਸ੍ਵਰ, ਅਚਲ ਸ੍ਵਰ, ਅਲੰਕਾਰ, ਸ਼ਰੂਤੀ, ਠਾਅ, ਦੁਗਣ, ਵਕਰ ਸ੍ਵਰ, ਸਰਗਮ ਗੀਤ, ਸਥਾਈ, ਅੰਤਰਾ
2. ਥਾਟ ਦੇ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਭਾਤਖੰਡੇ ਜੀ ਦੇ ਦਸ ਥਾਟ
3. ਖਿਆਲ, ਛੋਟਾ ਖਿਆਲ, ਵੱਡਾ ਖਿਆਲ
4. ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸਾਜ਼ ਤਾਨਪੁਰਾ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਅੰਗ ਵਰਣਨ
5. ਪੰਡਿਤ ਵਿਸਨੂੰ ਨਰਾਇਣ ਭਾਤਖੰਡੇ ਜੀ ਦੀ ਸੁਰਲਿਪੀ ਅਤੇ ਤਾਲ ਲਿਪੀ ਦੀ ਵਰਵਣ 6. ਗੀਤ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਭਜਨ, ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਲੋਕ ਗੀਤ
7. ਗਾਇਕ ਦੇ ਗੁਣ ਤੇ ਦੋਸ਼
8. ਥਾਟ ਅਤੇ ਰਾਗ ਤੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਤੁਲਨਾ
9. ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਜ ਢੋਲ, ਢੋਲਕੀ, ਚਿਮਟਾ, ਅਲਗੋਜ਼ਾ, ਢੱਡ, ਸਾਰੰਗੀ, ਬਾਂਸੁਰੀ, ਕਾਟੋ, ਸੱਪ, ਘੜਾ, ਤੂੰਬੀ, ਨਗਾੜਾ, ਖੜਤਾਲ, ਡਫਲੀ
10.ਜੀਵਨੀ –ਤਾਨਸੇਨ
ਭਾਗ-ਅ
1. ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਰਾਗਾਂ ਭੁਪਾਲੀ, ਖਮਾਜ ਅਤੇ ਭੈਰਵ, ਆਰੋਹ, ਅਵਰੋਹ ਪਕੜ, ਛੋਟਾ/ਵੱਡਾ ਖਿਆਲ ਸੁਰ ਲਿਪੀ ਸਹਿਤ
2. ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੀਆਂ ਤਾਲਾਂ ਇਕ ਤਾਲ, ਰੂਪਕ, ਚੋਤਾਲ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਸੁਰ ਲਿਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਪੱਤਰ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ (ਪ੍ਰਯੋਗੀ)
ਨੋਟ: ਪ੍ਰਯੋਗੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੀ ਇੱਕ ਟੋਲੀ ਵਿੱਚ 9 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ। ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਪੱਤਰ ਮੌਕੇ ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਪ੍ਰਯੋਗੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਪੱਤਰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਲਿਖਤੀ ਪੇਪਰ ਦੇ ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
- ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਚੋਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਖਿਆਲ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਖਿਆਲ ਨੂੰ ਅਲਾਪ, ਤਾਨਾ ਸਮੇਤ ਗਾਇਨ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ 4 ਮਿੰਟ ਹੋਣਗੇ।
2. ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰੀਖਿਅਕ ਦੀ ਚੋਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਖਿਆਲ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਖਿਆਲ ਨੂੰ ਅਲਾਪ,ਤਾਨਾ ਸਮੇਤ ਗਾਇਨ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ 4 ਮਿੰਟ ਹੋਣਗੇ।
3. ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੀਆਂ ਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਤਾਲ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਤਾਲੀ ਦੇ ਕੇ ਉਚਾਰਨ ਕਰਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ 4 ਮਿੰਟ ਹੋਣਗੇ।
4. ਦਿੱਤੀਆਂ ਸੁਰਸੰਗਤੀਆਂ ਤੋਂ ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਨੀ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ 4 ਮਿੰਟ ਹੋਣਗੇ।
5. ਉਪਰੋਕਤ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਭਜਨ, ਸ਼ਬਦ, ਲੋਕ ਗੀਤ ਦਾ ਗਾਇਨ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ 4 ਮਿੰਟ ਹੋਣਗੇ।
ਕਿਰਿਆਤਮਕ (ਪਾਠਕ੍ਰਮ)
1. ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਰਾਗਾਂ ਭੁਪਾਲੀ, ਖਮਾਜ ਅਤੇ ਭੈਰਵ, ਆਰੋਹ ਅਵਰੋਹ ਪਕੜ, ਛੋਟਾ/ਵੱਡਾ ਖਿਆਲ ਅਲਾਪ, ਦੋ ਤਾਨਾਂ ਸਹਿਤ
2. ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ ਦੀਆਂ ਤਾਲਾਂ ਇਕ ਤਾਲ, ਰੂਪਕ, ਚੋਤਾਲ ਨੂੰ ਠਾਹ, ਦੁਗਣ ਲੋਅ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਨਾਲ ਤਾਲੀ ਦੇ ਕੇ ਉਚਾਰਣ ਕਰਨਾ
3. ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਗ ਵਿਚ ਲੋਕ ਗੀਤ/ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਗੀਤ ਦਾ ਗਾਇਨ ਹਰਮੋਨੀਯਮ ਤੇ ਕਰਨਾ 4. ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਨ/ਰਾਸਟਰੀ ਗੀਤ ਦਾ ਹਰਮੋਨੀਯਮ ਤੇ ਵਜਾ ਕੇ ਗਾਇਨ ਕਰਨਾ)(ਜਨ ਗਣ ਮਅ) (ਬੰਦੇ ਮਾਤਰਮ)
ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ
1. ਗਾਇਨ (ਪੰਜਾਬੀ) ਟਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਲਈ, ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿਖਿਆ ਬੋਰਡ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ
2. ਗਾਇਨ (ਹਿੰਦੀ) ਕ੍ਰੈਟਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਲਈ, ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿਖਿਆ ਬੋਰਡ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ।
Sangeet Gayan Syllabus In Hindi
कक्षा – X
वर्ष-2023-24
गायन संगीत
पाठ्यक्रम (लिखित)
1.निम्नलिखित की परिभाषाएँ
1. सप्तक, चलस्वर, अचल स्वर, अलंकार, श्रुति, था, दुगण, वक्र स्वर, सरगम गीत, स्थिर, अंतर
2. ख्याल के नियम और भातखंडे जी के दस ख्याल
3. ख्याल, छोटा ख्याल, बड़ा ख्याल
4. वाद्ययंत्र तानपुरा, इतिहास एवं अंग विवरण
5. पंडित विष्णु नारायण भातखंडे जी की लिपि एवं लयबद्ध लिपि का वर्णन
6. गीतों के प्रकार भजन, शबद एवं लोकगीत
7. गायक की गुणवत्ता पर दोष
8. ख्याल एवं राग के नियमों की तुलना
9. पंजाब के लोक वाद्य यंत्र ढोल, ढोलकी, चिमटा, अलगोजा, ढाड, सारंगी, बांसुरी, काटो, सांप, घड़ा, तूबी, नगाड़ा, खट्टल, डफली.
10. जीवनी – तानसेन
भाग- एक
1. पाठ्यक्रम राग भूपाली, खमाज और भैरव, आरोह, अवरोह पकड़ , छोटा/वड्डा ख़याल सूर लिपि
2. लय, रूपक, चोटल और सुर लिपि प्रश्न पत्र की रूपरेखा का परिचय (अभ्यास)
नोट: प्रायोगिक परीक्षा के एक समूह में 9 से अधिक विद्यार्थी नहीं होने चाहिए। इस अवसर पर प्रश्न पत्र तैयार किया जाएगा। प्रायोगिक परीक्षा का प्रश्न पत्र तैयार करते समय लिखित पेपर के पाठ्यक्रम को ध्यान में रखते हुए निम्नलिखित निर्देशों का पालन किया जायेगा।
1. पाठ्यक्रम के रागों में से विद्यार्थी की पसंद के राग में आलाप, तान के साथ बड़ा ख्याल या छोटा ख्याल गाना। समय – 4 मिनट.
2. परीक्षक की पसंद के पाठ्यक्रम के किसी एक राग में आलाप, तान के साथ बड़ा ख्याल या छोटा ख्याल गाना। समय – 4 मिनट.
3. ताली बजाकर पाठ्यक्रम की किसी एक लय के शब्दों का उच्चारण करना। समय – 4 मिनट.
4. दिए गए स्वरों से पाठ्यक्रम के रागों का परिचय देना। समय – 4 मिनट.
5. उपरोक्त रागों में से किसी एक में भजन, शब्द, लोकगीत गाना। समय – 4 मिनट.
क्रियात्मक –
1. पाठ्यक्रम राग भूपाली, खमाज और भैरव, आरोह अवरोह पाकर, छोटा/बड़ा ख्याल अलाप, दो तारों के साथ |
2. एक लय, रूपक, चोटल, थाह, डबल नीच में हाथ से ताली बजाकर पाठ्यक्रम की लय का उच्चारण करना।
3. हारमोनियम पर किसी भी राग में लोक गीत/देशभक्ति गीत गाएं 4. हारमोनियम (जन गण मां) (बंदे मातरम) पर राष्ट्रगान/राष्ट्रीय गीत गाएं|
पाठ्य-पुस्तकें
1. पंजाब स्कूल शिक्षा बोर्ड द्वारा प्रकाशित गायन (पंजाबी) श्रेणी के लिए टिक करें
2. क्रिटिकल श्रेणी के लिए गायन (हिन्दी), पंजाब स्कूल शिक्षा बोर्ड द्वारा प्रकाशित।